In het Duits hebben lidwoorden etcetera verschillende uitgangen. Dat hangt af van:

• de functie in de zin
  (bijvoorbeeld onderwerp, lijdend voorwerp, meewerkend voorwerp)
• welk voorzetsel er voor staat
  (Voorzetsels gaan altijd met een bepaalde naamval: + 2, +3, +4 of +3/4. Kijk bij het onderdeel voorzetsels!)

1e naamval - onderwerp/hij
Het onderwerp staat in de 1e naamval (Nominativ).

• Der Mann lacht.
• Die Frau lacht.
• Das Kind lacht.
• Die Menschen lachen.

Tip:

Vind je begrippen als 'onderwerp' en 'lijdend voorwerp' lastig, dan kun je ook de volgende regel toepassen:

• hij = onderwerp
• hem = lijdend voorwerp
• aan/voor = meewerkend voorwerp

Je kunt deze regel ook toepassen bij vrouwelijk, onzijdig en meervoud. Dan geldt 'hij' of 'hem' voor het vrouwelijke, onzijdige of meervoudwoord. Net als in advertenties waarin een secretaresse m/v gevraagd wordt.

Het zinsdeel dat het onderwerp nader bepaalt, staat ook in de 1e naamval. (Het werkwoord is dan een koppelwerkwoord.)

2e naamval - bezit/van (Genitiv)

De 2e naamval gebruik je als je een bezit aangeeft met ‘van’.

• Das Haus meiner Eltern ist klein.
• Das ist das Moped meines Freundes.

3e naamval - meewerkend voorwerp/aan of voor tussenvoegen (Dativ)

Het meewerkend voorwerp staat in de 3e naamval.

• Er gibt seiner Freundin ein Geschenk.

Tip:
Vóór het meewerkend voorwerp kun je meestal 'aan' of 'voor' zetten of denken, het staat er in het Duits dus niet :

• Hij geeft zijn vriendin een cadeau (hij geeft een cadeau aan* zijn vriendin).

In dit type zin is de 'persoon' vrijwel altijd meewerkend voorwerp een het 'voorwerp' is lijdend voorwerp.

(*Uitzonderingen: werkwoorden met een vaste 4e naamval: Ich frage dich.)

Tijdsbepalingen met een voorzetsel hebben altijd* de 3e naamval:

• seit einer Woche, in einem Montag, am Sonntag.

* Een enkele uitzondering die niet vaak in een vervoegde vorm voorkomt is 'bis':

Das Angebot galt bis diesen Monat.

4e naamval - lijdend voorwerp/hem (Akkusativ)

Het lijdend voorwerp staat in de 4e naamval.

• Das Mädchen liebt den Jungen.
• Der Mann liest das Buch.

Een tijdsbepaling zonder voorzetsel staat altijd in de 4e naamval.

• Ich gehe fast jeden Sonntag in die Kirche.

In het Duits is er een aantal werkwoorden met een vaste naamval.

Met name met de 3e naamval:

Volgorde in overzichten:

Het vaakst komen de 1e en 4e naamval voor. Het minst de 2e. De volgorde in overzichtstabellen is hierop aangepast. In alle huidige leergangen Duits gebeurt dat net zo: tabellen hebben ook daar de volgorde 1-4-3-2.

mannelijk vrouwelijk onzijdig meervoud

1e der die das die

4e den die das die

3e       dem    der   dem   den

2e       des      der   des    der

Dit is ook in Duitsland zelf gebruikelijk. Hier de foto van een graffito op een huismuur in Berlijn.

https://d2v01xjmjw73dt.cloudfront.net/api/image/collection/56cce4bc-1eb1-4aba-a662-21675d1b6538/STREAM

• Ich = onderwerp
• eine Karte = lijdend voorwerp
• der Tante = meewerkend voorwerp
• meines Freundes ('van mijn vriend') = bezit/van: 2e naamval

• 1e naamval: das kleine Kind - die nette Frau - viele Leute
• 4e naamval: das kleine Kind - die nette Frau - viele Leute

(* Behalve als het een zin bestaande uit onderwerp en voorzetselvoorwerp is: Ich springe auf den Tisch. Das Buch liegt im Schrank.)