Zelfstandige naamwoorden | geslacht

In het Nederlands kun je het geslacht van zelfstandige naamwoorden alleen herkennen bij de onzijdige woorden door middel van het lidwoord het.

Mannelijke en vrouwelijke zelfstandige naamwoorden zijn nauwelijks nog herkenbaar. (Denk aan 's Gravenhage: de haag van de (mannelijke) graaf.)

 

Er zijn in de Duitse regels bepaalde overeenkomsten met Nederlandse regels, m.n. voor vrouwelijke woorden, zie:

http://www.beterspellen.nl/website/index.php?pag=99

https://onzetaal.nl/taaladvies/advies/mannelijk-vrouwelijk-woord

 

 

Tip:

Als je er met de onderstaande regels niet uitkomt, is het verstandig om een woordenboek (online: zie bij 'Links') te gebruiken.

Daarin staat meestal aangegeven dat een woord männlich (maskulin),   weiblich (feminin) of  sächlich (neutrum, dus onzijdig) is.

In opgaven van Nu Beter Duits zie je soms (m)(v)(o) achter een woord staan: mannelijk, vrouwelijk, onzijdig.

 

Duits: in het enkelvoud drie geslachten
In het Duits zijn de drie geslachten - mannelijk, vrouwelijk en onzijdig herkenbaar aan het lidwoord:

• der/ein
• die/eine
• das/ein

 

Snelle beslissing

Een groot aantal woorden herken je heel gemakkelijk:

 

der/ein	voor mannen en mannelijke dieren
die/eine	voor vrouwen en vrouwelijke dieren
das/ein	voor vele alledaagse Nederlandse het-woorden die in het Duits vrijwel hetzelfde zijn.

 

Meervoud

In het meervoud krijgen alle zelfstandig naamwoorden 'die' als bepaald lidwoord.

• die Hunde
• die Wohnungen
• die Menschen

Hoofdregels voor het enkelvoud

Mannelijk: der/ein

• mannelijke personen en dieren
• dagen
• maanden
• jaargetijden
• windrichtingen (en 'weerwoorden': der Sturm, der Regen, der Schnee)
• automerken
• uitgangen: -er, -en, -ismus, -ling, -tz

der Vater	vader		mannelijk persoon
der Fahrer	chauffeur		mannelijk persoon
der Kater	kater		mannelijk dier
der Montag	maandag		dag
der Oktober	oktober		maand
der Frühling	lente		jaargetijde
der Osten	oosten		windrichting
der Schnee	sneeuw		weergerelateerd
der Volkswagen	Volkswagen		automerk
der Sozialismus	socialisme		uitgang -ismus
der Apparat	apparaat		Veel woorden uit het Latijn, uitgang -t der Sport, der Transport (uitzonderingen: das Produkt, das Insekt en enkele meer)
der Schmetterling	vlinder		uitgang -ling

 

Zelfstandige naamwoorden die uit de stam van een werkwoord gevormd zijn:

Bijvoorbeeld: der Verband (verbinden), der Vorschlag (vorschlagen), der Antrag (beantragen), der Sonnenschein (scheinen) ...

Uitzonderingen: das Spiel (het spel), die Bahn (sich einen Weg bahnen), die Schuld (schulden: verschuldigd zijn), die Geduld (dulden: gedogen), die (Aus)schau, die Wahl (wählen: kiezen), die Qual (quälen: pesten, martelen), die Zahl (zählen), das Verbot (verbieten) en enkele vrouwelijke woorden met de uitgang -t (zie onder).

Een aantal woorden uit het Latijn en Grieks met de uitgang -t (zie helemaal onder).

 

De volgende uitgangen geven een indicatie dat het woord mannelijk is

maar er zijn uitzonderingen):

 

-en der Wagen, der Schlitten, der Garten, der Norden, der Regen ...

 

-er (mannelijk ca. 80%) der Computer, der Fehler, der Teller, der Wecker,  ...

(15% onzijdig: das Abenteuer, das Messer, das Pulver, das Zimmer, ...

5% vrouwelijk: die Feder, die Dauer, die Kammer, die Klammer, die Mauer, die Nummer, die Ziffer, ...)

 

-el (mannelijk 50%) der Flügel, der Löffel, der Schnabel,  der Vogel, ..

(30% vrouwelijk: die Formel, die Regel, die Nudel, die Muschel, die Tafel, die Zwiebel, ....

20% onzijdig: das Mittel, das Hotel, das Viertel, ...)

 

- tz Platz, der Latz (gulp/slabbetje) der Satz, der Spatz (mus), der Schatz, der Blitz, der Sitz, der Schlitz (spleet), der Schutz, der Witz, der Trotz (koppigheid), ...

(deels afgeleid van de stam van een werkwoord).

Onzijdig: das Gesetz, das Netz.

 

 

Vrouwelijk: die/eine

• vrouwelijke personen en dieren
• de meeste woorden eindigend op -e (uitzonderingen: das Auge, der Käse, der Kaffee/Tee, das Ende, das Erbe, das Interesse, der Name)
• woorden eindigend op -in -ei, -heit, -keit, - kunft, -schaft, -ung, -tät, -sicht, -schrift, -ik, -ion, -enz, -ur
• de meeste rivieren en bomen (zie helemaal onderaan)
• getallen: die Eins, die Fünf.

die Mutter	moeder		vrouwelijk persoon
die Ärztin	(vrouwelijke) dokter		vrouwelijk persoon
die Katze	poes		vrouwelijk dier
die Tasse	(thee)kopje		woord eindigend op -e
die Lehrerin	lerares		woord eindigend op -in, vrouwelijk persoon
die Bäckerei	bakkerswinkel		woord eindigend op -ei
die Freiheit	vrijheid		woord eindigend op -heit
die Einsamkeit	eenzaamheid		woord eindigend op -keit
die Zukunft	toekomst		woord eindigend op -kunft
die Heizung	verwarming		woord eindigend op -ung
die Mannschaft	elftal		woord eindigend op -schaft
die Aussicht	uitzicht		woord eindigend op -sicht
die Handschrift	handschrift		woord eindigend op -schrift
die Qualität	kwaliteit		woord eindigend op -tät*
die Region	regio		woord eindigend op -ion* (uitgezonderd das Stadion)
Die Konferenz	conferentie		woord eindigend op -enz*
die Frisur	kapsel		woord eindig op -ur*
die Phantasie	fantasie		woord eindigend op -ie*
die Technik	techniek		woord eindigend op -ik*

* Het gaat hier om woorden uit een andere taal met name uit het Latijn. Zie helemaal onderaan: 'vreemde woorden'.

 

Een aparte groep vrouwelijke woorden met de uitgang - t: zie onder.

 

De meeste rivieren (zie onderaan deze pagina): Die Maas, die Mosel, die Weser...

De namen van bomen (eindigen vrijwel allemaal op -e): die Linde, die Birke, die Tanne,...

De namen van boten en schepen: die Titanic, die Pinta, die Admiral Schneider...

 

Er zijn bepaalde overeenkomsten met Nederlandse regels, m.n. voor vrouwelijke woorden, zie:

http://www.beterspellen.nl/website/index.php?pag=99

https://onzetaal.nl/taaladvies/advies/mannelijk-vrouwelijk-woord

 

 

• veel Nederlandse het-woorden (onzijdig) die sterk lijken op de Duitse vertalingen. Dat geldt met name voor concrete woorden. MAAR er zijn uitzonderingen (zie onder)
• woorden die beginnen met Ge- en eindigen op -e
• de meeste woorden met de uitgang -nis
• de meeste woorden met de uitgang -tum
• verkleinwoorden op -chen en op -lein

das Kätzchen	poesje		verkleinwoord (-chen, lein)
das Hotel	hotel		NL: het hotel
das Gebirge das Gelände	gebergte terrein		woord begint met Ge-, eindigt op -e (uitzondering: die Gemeinde, der Gedanke)
das Verhältnis	relatie		eindigt op -nis (uitzondering: die (Er-)Kenntnis, die Erlaubnis, die Ersparnis, die Finsternis, die Wildnis)
das Eigentum	eigendom		eindigt op -tum (uitzondering: der Reichtum)

 

Verkleinwoorden (in het Nederlands altijd het-woorden: meisje, jongetje) zijn in het Duits herkenbaar aan de uitgang -chen of -lein.

 

Zodra landen en steden bij naam worden genoemd zijn ze onzijdig:

(dit geldt overigens ook voor Nederlands)

Das Deutschland des 21. Jahrhunderts samt (3e nv.) seiner Bevölkerung.

Das Berlin der 30er Jahre und sein Kabarett (das).

Das heutige Amsterdam und seine Bewohner.

 

De letters van het alfabet: das A, das B, ...

 

Verder onderstaand

Een lijst met woorden die in het Nederlands onzijdig zijn maar niet in het Duits.

Een lijst met woorden die in het Duits onzijdig zijn maar niet in het Nederlands.

 

 

Veel gebruikte vrouwelijke woorden met uitgang -t

Sommige zijn ontstaan uit werkwoorden. Let op: woorden bestaand uit de stam van een werkwoord zijn overwegend mannelijk, een klein aantal met de uitgang -t of -d zijn vrouwelijk, zoals die Antwort, die Schrift (maar: der Rat, der Dienst, der Hut).

• die Ankunft*
• die Art
• die Antwort (maar: das Wort)
• die Angst (Ängste)
• die Arbeit
• die Armut
• die Art
• die Auskunft (=  de informatie/uitgang - kunft, mv.; künfte )
• die Fahrt *
• die Flucht
• die Fracht
• die Geburt
• die Gewalt
• die Gracht
• die Gunst (Günste)
• die Haft
• die Haut (Häute)
• die Heimat
• die Kunst (Künste)
• die Kraft (Kräfte)
• die Lust (maar: der Verlust)
• die Macht (Mächte)
• die Nacht (Nächte)
• die Not (Nöte)
• die Pflicht
• die Post
• die Sucht
• die Schrift **
• die Sicht  **
• die Stadt (Städte)
• die Tat
• die Vernunft
• die Welt
• die Wut (maar: der Mut en das Gut: bezit)
• die Wurst (Würste)
• die Zeit

* uitgang -kunft (die Herkunft en enkele meer)

** geldt ook voor alle samengestelde woorden met deze 'uitgangen'

(uitzondering: das Gesicht - die Gesichter).

 

 

Bij deze woorden:  das NIET het en het NIET das

 

Deze woorden zijn in het Duits onzijdig – maar niet in het Nederlands

de auto	das Auto
de baby	das Baby
de belevenis	das Erlebnis (uitgang -nis: onzijdig)
de bonbon	das Bonbon (zuurtje)
de boot	das Boot
de datum	das Datum
de doek (handdoek)	das Tuch (Handtuch)
de foto	das Foto
de hindernis	das Hindernis (uitgang -nis: onzijdig)
de hobby	das Hobby
de interesse	das Interesse
de kin	das Kinn
de knie	das Knie
de maat	das Maß
de omelet	das Omelett
de pech	das Pech (geen geluk)
de radio	das Radio
de selfie	das Selfie
de telefoon	das Telefon
de oever	das Ufer
de wc	das WC
de tent	das Zelt

 

 

Deze woorden zijn in het Duits NIET onzijdig - wel in het Nederlands

 

Alle windrichtingen: der Norden, der Süden, der Osten, der Westen.

het adres	die Adresse
het antwoord	die Antwort (zie woordenlijst vrouwelijke woorden met uitgang -t)
het aantal	die Anzahl
het apparaat	der Apparat
het artikel	der Artikel
het uitzicht	die Aussicht (eindigt op -sicht)
het bezit	der Besitz  (mannelijk: stam van een werkwoord)
het balkon	der Balkon
het beroep	der Beruf  (mannelijk: stam van een werkwoord)
het bedrag	der Betrag (mannelijk: stam van een werkwoord)
het bedrijf	der Betrieb (mannelijk: stam van een werkwoord)
het bewijs	der Beweis (mannelijk: stam van een werkwoord)
het bezoek	der Besuch (mannelijk: stam van een werkwoord)
het geduld	die Geduld
het gevaar	die Gefahr
het geweld	die Gewalt
het kanaal	der Kanal
het nadeel	der Nachteil (mannelijk: teil- is stam van een werkwoord)
het nummer	die Nummer
het park	der Park (mannelijk: stam van een werkwoord)
het plan	der Plan (mannelijk: stam van een werkwoord)
het (de) punt	der Punkt
het sap	der Saft
het zand	der Sand
het schrift	die Schrift (vrouwelijk woord met uitgang -t)
het zicht	die Sicht  (vrouwelijk woord met uitgang -t)
het socialisme	der Sozialismus (uitgang -ismus: mannelijk.)
het staal	der Stahl
het onderzoek	die Untersuchung (wetenschap:  die Forschung)
het strand	der Strand (mannelijk: stam van een werkwoord)
het verstand	der Verstand (mannelijk: verstehen- stam van een werkwoord)
het voordeel	der Vorteil (mannelijk: stam van een werkwoord)
het toeval	der Zufall (mannelijk: stam van een werkwoord)

windrichtingen  der Norden (uitgang -en: overwegend mannelijk).

 

Vreemde woorden (Fremdwörter)

Veel woorden uit het Latijn of Grieks zijn vrouwelijk: uitgangen -enz, ie,

-ur, -ion, -ik (deze niet altijd), - tät: die Konferenz, die Demokratie, die Zensur, die Situation, die Politik, die Immunität.

Uitgang: -mus is manneljk (der Liberalismus).

Een groep mannelijke woorden (zie bij 7x(e)n) en enkele met de uitgang - t (der Apparat, der Palast), zie boven. Behalve woorden op -tät (die Qualität, die Quantität).

 

 

Enkele landennamen hebben in het Duits een lidwoord of zijn meervoud met lidwoord:

 

enkelvoud

• die Schweiz
• die Türkei
• die Slowakei
• die Elfenbeinküste
• das Vereinigte Königreich

meervoud:

• die Niederlande
• die USA
• die Vereinigten Arabischen Emirate

Rivieren

De meeste rivieren zijn vrouwelijk.

(Dat geldt ook voor rivieren in andere landen maar er zijn uitzonderingen m.n. grote rivieren: der Nil, der Mississippi, der Rio Grande, der Ganges ....).

Uitzonderingen van in/door Duitsland stromende rivieren: der Rhein, der Main, der Neckar, der Inn en enkele kleine rivieren.

 

Bomen

De meeste namen van bomen eindigen op -e en zijn vrouwelijk (maar ook die Pappel, die Kiefer). Uitzonderingen: der Ahorn, der Wacholder, der Flieder en uiteraard als de naam eindigt op -baum (der Apfelbaum).